CANDO AS ÁRBORES DO INVERNO TECEN O VERSO

A idea non é orixinal. Mais despois dunhas horas de traballo, en concreto desde as 17h15, de forma ininterrumpida, e por unha boa causa, preciso, antes de poñerme coa idea de descansar e durmir un pouco -xa digo así, para que a noite sexa benevolente e non me sacuda a imaxinación dos pesadelos e dos insomnio máis aló das 6 horas que me deixa durmir normalmente.  Dicía que non é orixinal a idea das árbores que tecen versos...e xurdiume relendo a Sylvia Plath, Arbres d'hiver (précédé de la traversée), edición bilingüe en francés. Así asulago a miña nostalxia de lingua e cultura francesa. 

E fágoo tamén despois da sensación paradoxal, que experimentei onte no xantar solidario de SOGAPS, no Hotel Scala de Padrón. Acudín acompañado da xornalista Irene Tomé Urresti, que formou parte da delegación que o Intergupo do Parlamento de Galicia "Paz co Sahara"  conformou coa misión -frustrata pola ditadura marroquí- de entrar nos territorios ocupados do Sahara Occidental e informar da situación de violación de dereitos humanos que sofre o pobo saharaui . Tamén estivo o coordinador local de EU Coruña, Pablo Novoa, que reviste unha especial capacidade para mesturar a análise e a reflexión xunto con ideas relevantes para poder comunicalas conforme aos tempos da actualidade dixital. 

E digo paradoxal porque todo anunciaba fin de ciclo: os agradecementos, os recoñecementos públicos, a sensación de incertidume para todos os representantes do Parlamento Galego que alí estabamos. 

Fin de ciclo que era enfatizado co anuncio dun novo partido instrumental que xa converte a AGE en doce pasado cinzento. Aí é onde quixera ver unha especie de árbore de inverno, que queda petrificado co frío e coa neve, mais que reverdece na primavera. Ignoro se reverdecerei eu, ou terei que retornar á miña tarefa de docente de ensino secundario. Ou...quizais... emprender unha longa viaxe en bici para recoñecerme nas árbores dos camiños e deixar pequenos anacos de ialma nese transitar. 

Imaxino nese camiño que me atopo coas paisaxes descritas por Sylvia: 

"The cliffs are edged with trefoils, stars and bells

such as fingers might embroider, close to death, 

almost too small for the mists to bother with.

The mists are part of the ancient paraphernalia-

Souls, rolled in the doom-noise of the sea.

They bruise the rocks out of  existence, then resurrect

them.

They go up without hope, like sighs."

(tradución ao galego un tanto libre)

"Os acantilados tecidos nos bordes con trevos, estrelas e campanillas

tal como os dedos poden bordalas, coa chegada da morte,

case demasiado pequenos para que as néboas se preocupen.

As néboas forman parte do antigo trebello-

Almas envoltas no ruxido fúnebre do mar.

Elas golpean as rochas, fannas desaparecer e resucitar

E érguense sen esperanza, coma laios"        

 

Gústame a forma que tiña Sylvia de debuxar a natureza, de impregnarlle unha emoción intensa. Ao pechar os ollos imaxínome coa bici, deambulando preto do baleiro, aí onde deixaría un berro de impotencia por non poder soldar ao meu destino a quen amo e dedicarlle ao deus Neptuno a miña indiferenza no salto....

Mais, como é imaxinación, teño o poder de sobrevoar a furia do mar e tecer versos no ronsel dese barco namorado das ondas. 

Si...agora podo descansar e soñar...

 

POR QUE ME ODIAS?

Esta podería moi ben ser a pregunta que lanzan os interrogantes ollos dese OUTRO que vemos desde os nosos deformes e xa inhumanos lentes estereotópicos. A cuestión véxoa nos seus silencios e nas súas olladas interrogantes. Hai tamén límites que estouran con violencia...que responde a outra violencia. Non podemos ignorar que as persoas refuxiadas, por exemplo, escapan de países en guerra -con raíces nas propias estratexias dos países do 'Primeiro Mundo'-. Violencia que desencadea a partida. No tránsito, despois de non morrer no naufraxio, agarda o campo de detención e a deportación a un país tan democrático e seguro como Turquía. E aquel que chega, vén coa ialma envolta e precisa dun bo bano de desprendemento para ir atopando sentido, por moi difuso que sexa, nesas persoas que o miran ainda con desconfianza. 

Estou traballando nun informe sobre a cuestión do pobo xitano e a eficacia e eficiencia do diñeiro público que supostamente foi dedicado a políticas de inclusión social. Fágoo analizando o informe do Tribunal de Cuentas Europeo, que advirte de eivas a ese respecto por parte do Estado español. A persoa de etnia xitana soporta con máis insistencia esa lente estereotópica deformante e estigmatizante. 

Nunha das miñas lecturas -teño por hábito ler tres ou catro libros ao longo do día e que avanzan de forma acompasada durante a semana-, unha especie de reflexión autobiográfica do xa finado filósofo francés André Glucksmann, Voltaire contraataca (Galaxia Gutenberg, 2015), atopo unha serie de consideracións sobre o pobo xitano que, de forma inevitable, provocaron a miña ruminatio e aquí estou, escribindo sobre iso. 

Sabido é que este filósofo foi unha persoa controvertida e polémica. Non deixa indiferente a ninguén. Así foi ao longo dos seus 78 anos de vida, sobre todo polo seu apoio inicial ás políticas do presidente Sarkozy e ao proceso colonial e criminal de Israel en Palestina.

A súa escritura é áxil, se ben non é obxecto desta entrada tratar a diversa temática sobre a que vai reflexionando o autor. En xeral, a preocupación do libro é reflictir a necesidade de resetear o camiño que están percorrendo os europeos e de reconsiderar as ensinanzas de Voltaire e da súa obra Cándido, que xurdiu nun contexto en que Europa se vía arrastrada á guerra e que foi "un atentado contra la decencia, un corte de mangas filosófico" (p. 21).

Qué acontece nesta Europa (desde o 2001) para que os europeos "empiezan a soñar con candados, levantan torres de vigilancia, se atiborran de analgésicos, se emborrachan con fatalismos baratos"? (p. 16)  Dáse un peche non só da UE sobre si mesma, o que levo anos denunciando como bunquerización, así como un peche dos propios países membros. Hai escasos días anunciábase desde a UE a creación dunha especie de exército de intervención rápida de fronteiras, ao mesmo tempo que se sabía que 3.000 persoas morreron afogadas no mar Mediterráneo. 

Son partidario, como Glucksmann, de denunciar aos estafadores "que prometen el paraíso así en la tierra como en el cielo mientras nos conducen al infierno" (p. 18). Cándido desafía aos estafadores do seu tempo, xa que vive como unha persoa "sen papeis", "con los bolsillos de la casaca agujereados" (p. 25). Seguindo esa óptica, será no capítulo 3, onde o filósofo realice un "elogio del mendigo, del gitano y del sin papeles" (pp. 39-54). Interésame como procede o filósofo para deixar escritas as súas consideracións sobre o pobo xitano. Faino recollendo as consideracións de Flaubert en 1867 que está en Rouen, diante dun campamento de zíngaros e "distribuye entre los miserables unas monedas, provocando la ira de la buena sociedad y las recriminaciones de los vecinos" (p. 48; importante situarse no tempo e non facer unha lectura prexuízosa ou anacrónica directa). Flaubert escríbelle á súa amiga Georges Sand sobre o tema: "la muchedumbre me ha mirado muy mal...he oído palabras injuriosas. Este odio tiene su origen en algo muy profundo y complejo. Se entre la 'gente de orden'. Es el odio que se le tiene al beduino, al filósofo, al solitario, al poeta. Hay miedo en ese odio". 

Creo que non é preciso ir máis aló. Flaubert describe de maneira admirable que transporta a reacción da "xente de orde": un medo que se viste de odio. Ese colectivo de persoas son relacionadas de forma empática con eses seres que viven de forma deliberada nas marxes da sociedade. Son o desarraigo para persoas que viven moi cómodas -ignorando que ese OUTRO quere respecto e poder convivir en paz- e que, no fondo, non soportan contemplarse a si mesmos. Como di Glucksmann, "el nómada le pone delante asuntos ajenos de los que las sociedades pequeñoburguesas no quieren saber nada" (p. 49). Un pequenoburgués que vive "encorsetado entre barreras de seguridad y horrorizado por sentirse desarraigado" (p. 50). 

En Francia, por exemplo, o 93% dos franceses estaba a favor do desmantelamento dos campamentos provisionais e de deportar ás persoas inquilinas. Glucksmann pregúntase que aconteceu en Francia para que uns milleiros de persoas sexa motivo de histeria e loucura colectiva para  case 60 millóns de persoas: "Que las corrientes de opinión puedan desarrollarse alrededor de un argumento tan endeble habla claramente de la fatiga mental que paraliza a un pueblo considerado entre los más tolerantes del mundo" (p. 52). A explicación pode vir da man dun racismo sempre en estado latente que rexorde cando se produce unha serie de acontecementos que os medios tenden a esaxerar e a distorsionar. Algo análogo aconteceu en Compostela, onde unha serie de persoas sen fogar foron diana dos dous medios de comunicación con máis presenza na cidade, caendo en auténticos despropósitos informativos, nunha cidade de case 100 mil habitantes. 

O dito, eses que nos desgobernan terían que voltar aos clásicos, agora que asasinan as humanidades por criterios mercantís, e aprender de escritores e pensadores como Voltaire e Flaubert.